Iyadoo la horumarinayo warshadaha Gaana ee beeraha iyo soo saarista cuntada, baahida suuqa Gaana ee wax soo saarka balaastigga ah ayaa si dhakhso leh u koray, taasoo dhalisay horumarinta silsiladda warshadaha caagagga Ghana ee kor u kaca-warshadaha wax soo saarka caagga ah. Warshadaha wax soo saarka balaastiggu waxay noqonayaan maalgashi caan ka ah Ghana oo loo dhoofiyo Ghana. Xulista warshadaha.
Waxaa lagu soo waramayaa in shirkadaha ugu badan ee warshadaha wax soo saarka balaastigga ee Afrika ay xilligan ku tiirsan yihiin dhoobada laga soo dhoofiyo Bariga Dhexe ama Aasiya, la'aanta wax soo saar polymer maxalli ah oo ku filan ayaa ah caqabadda ugu weyn ee ay hadda wajahayaan.
Sare u kaca ku yimid sarifka lacagaha maxaliga ah marka loo eego doolarka Mareykanka ayaa sii kordhiyay hubanti la’aanta suuqa, taasoo adkeyneysa in lala tartamo alaabada Shiinaha laga soo dhoofiyo ee jaban. Sida iska cad, balaastikadu waxay door muhiim ah ka ciyaaraan isbedelka qaaradda Afrika.
Sida laga soo xigtay saadaasha AMI, shanta sano ee soo socota, baahida loo qabo balaastigga laga bilaabo Koonfur Afrika ilaa xeebta Côte d’Ivoire waxay kordheysaa 5% ilaa 15% sanadkii, iyadoo celcelis ahaan sanadkiiba la kordhiyo 8%. Ghana waxay hada wajaheysaa isbadal dhaqaale. Ka dib mashaariicdii dhoofinta ee soo jireenka ahaa sida dahab, kookaha, dheeman, alwaax, manganese, bauxite, iwm, Ghana waxay sii kordheysaa dhoofinta badeecadaha warshadaysan iyo kuwa nus-ka-baaraandegga ah, waxaana jira baahi loo qabo baakado caag ah. Sidoo kale sii weynaanaya.
(1) Sannadkii 2010, qiimaha waxsoosaarka warshadaha baakadaha ee Ghana wuxuu ahaa qiyaastii 200 milyan oo doolarka Mareykanka ah wuxuuna gaarey 5 bilyan oo doollarka Mareykanka sanadkii 2015. Hay'adaha dowladda Ghana waxay ka shaqeynayaan sidii loo horumarin lahaa horumarinta warshadaha baakadaha ku leh Ghana.
(2) Laga soo bilaabo 2010 ilaa 2012, soo dejinta iyo soosaarida mashiinada cuntada ee galbeedka Afrika waxay gaareen 341 milyan ilaa 567 milyan oo euro, koror ah 66%; soo dejinta qalabka balaastigga ah ayaa ka kacay 96 milyan oo Yuuro, wuxuuna gaadhay 135 milyan oo yuuro, koror 40% ah; makiinadaha wax daabaca ayaa ka kordhay 6,850 Million oo euro oo ka kordhay 88.2 milyan oo yuuro.
(3) Ghana waa waddan leh kobaca dhaqaale ee ugu dhaqsiyaha badan, xaalad siyaasadeed oo xasilloon iyo kheyraad fara badan oo ku yaal Afrika. Tan iyo sanadkii 2015, shirkado badan oo ajaanib ah ayaa bartilmaameedsaday suuqa Gaana waxayna ka hirgeliyeen Gaana warshado badan oo wax daabaca.
Beeraha Galbeedka Afrika
Sida laga soo xigtay xogta Ururka Injineeriyada Jarmalka, soo dejinta mashiinnada beeraha ee Galbeedka Afrika waxay gaareen 1.753 bilyan oo euro sanadkii 2013, 1.805 bilyan oo euro sanadkii 2012, iyo 1.678 bilyan oo Yuuro 2011.
Galbeedka Afrika Mashiinnada Cuntada iyo Cabitaanka
Soo-dejinta iyo soosaarida mashiinnada baakadaha ee galbeedka Afrika ayaa ka kordhay 341 milyan oo yuuro sanadkii 2010 illaa 600 milyan oo yuuro 2013, koror 75% ah.
Cuntada Galbeedka Afrika
Sida laga soo xigtay xog laga helay Ururka Ganacsiga Adduunka, sanadkii 2013, cuntooyinka laga soo dhoofiyo Galbeedka Afrika waxay gaareen 13.89 bilyan oo doollarka Mareykanka ah, dhoofinta cuntada ee Galbeedka Afrika waxay guud ahaan noqotay 12.28 bilyan oo doollar sanadkii 2013, ganacsiga soo dejinta iyo dhoofintuna wuxuu ahaa 26.17 bilyan oo doollar.
Ganacsiga xuduudaha
Kordhinta degdegga ah ee 50% ee dhalinyarada iyo dadka da'da dhexe ku nool Ghana waxay leedahay baahi sii kordheysa oo ah cabitaanka kaarboon, cabitaanka miraha iyo cabitaannada shaqeynaya. Ghana waxay leedahay suuq aad u baaxad weyn oo gaaraya 250 milyan oo Galbeedka Afrika ah, iyo soo dejinta cuntada iyo cabitaanka ee wadamada shisheeye sidoo kale way sii kordhayeen sanadihii la soo dhaafay.
Iskaashiga dhaqaale iyo ganacsi ee ka dhexeeya Shiinaha iyo Ghana ayaa ku xiran quudka iyo cabitaanka, labada dalna waxay xoojinayaan horumarka iyo iskaashiga arimahan. 2016, dowladda Ghana waxay rajeyneysaa inay maal gasho 120 milyan oo Ghanaian cedi ah (qiyaastii 193 milyan yuan) si ay u taageerto horumarinta beeraha, gaar ahaan kordhinta maalgashiga bariiska, shea, cashew iyo warshadaha wax soo saarka beeraha si loo kordhiyo awoodda wax soo saarka beeraha.
Madaxweyne ku xigeenka Ghana Quesi Amisa Arthur ayaa sidoo kale sheegay in boqolaal cagafyo, goosato iyo mashiinada kale ee beeraha sidoo kale loo qeybin doono beeraleyda dalka oo dhan si kor loogu qaado dhaqaalaha Ghana iyadoo la dardar galinayo casriyeynta beeraha iyo gaarista adeegsiga joogtada ah ee kheyraadka. Isbadalku waa ahmiyada koowaad ee dowlada si ay usoo jiidato maalgashi. Si taas loo gaaro, dowladda Ghana waxay kordhisay tirada xarumaha adeegga makaanigga beeraha oo ay ka ahayd 57 sanadkii 2009 ilaa 89 sanadka 2014, heerka caymiska ayaa kordhay 56%. Dawladdu waxay maalgelin doontaa 3 bilyan oo reer Ghana ah shanta sano ee soo socota si ay u taageerto dhismaha Wadada koko ee aagga beero.
Iyadoo la hirgelinayo lana horumarinayo tallaabooyinkan taxanaha ah, warshadaha wax soo saarka caagagga ayaa noqday xulasho caan ah oo maalgashi iyo dhoofinta suuqa Ghana ee hadda jira.
Maaddaama ay tahay dal dadkiisu aad u tiro badan yahay, Shiinaha ayaa had iyo jeer qabsada meel aad muhiim ugu ah horumarinta warshadaha baakadaha caagga ah. Tikniyoolajiyadda qaangaarka ah iyo ku habboonaanta xaaladaha qaranka, sidaas darteed, waxay leeyihiin rajo horumarineed oo aad u ballaaran oo ka jirta Ghana.
Waxaa lagu qiyaasaa in 5-ta sano ee soo socota, baahida Afrika ee heerarka kala duwan ee balaastigga ay kordhineyso celcelis ahaan qiyaastii 8% sanadkiiba. Halka Ghana, oo si xoog leh u horumarinaysa wax soo saarka beeraha, warshadaha cuntada iyo cabitaanka iyo warshadaha wax-soo-saarka, waxay sii waday inay kordhiso dalabkeeda ku saabsan alaabada caagga ah, taas oo iyaduna dhalisay horumarinta warshadaha wax-soo-saarka caagga ah ee Ghana. Maalgashiga mustaqbalka ee warshadaha wax soo saarka caaga ah ee Ghana iyo dhoofinta mashiinada wax soo saarka caaga ah ee Gaana rajada suuqa waa mid aad u ballaaran.
